Stara basn

Józef Ignacy Kraszewski

Niezwykle plodny pisarz, autor przede wszystkim powiesci historycznychi obyczajowych, publicysta, dzialacz spoleczny, badacz starozytnoscislowianskich, popularyzator zródel historycznych.
Do najpopularniejszych dzis powiesci Kraszewskiego nalezy Starabasn. Wsród inspiracji do niej znalazlo sie kilka wydanych wczesniejtekstów literatury pieknej. Po pierwsze Rzepicha (1790) FranciszkaSalezego Jezierskiego, jednego z jakobinów warszawskich, którywyjasnial przyczyne nierównosci spolecznych teza o podboju rolniczejludnosci slowianskiej przez plemie, które przeksztalcilo sie wszlachte (a wlasc. magnaterie). Po drugie, Lille Wenede (1840)Juliusza Slowackiego, obrazujaca podobna teze oraz pokazujacadwuznaczna role chrzescijanstwa jako religii najezdzców. Po trzeciedramat Mieczyslawa Romanowskiego Popiel i Piast (1862), w którymdodatkowo nacisk polozony zostal na zagrozenie dla Slowianszczyzny zestrony panstw niemieckich, zas kosciól ukazany zostal ostatecznie jakogwarant zazegnania konfliktu spolecznego miedzy szlachta a ludem (tj.tez miedzy panstwem jako systemem instytucji a funkcjonowaniemspolecznosci polaczonej wiezami rodowymi i sasiedzkimi).
PonadtoKraszewski czerpal ze zródel historycznych (najwidoczniejsze sa sladyadaptacji legend zapisanych w Historii Polski Jana Dlugosza), zwlasnych badan nad kultura materialna dawnych Slowian i Litwy (wydalm.in. dziela pionierskie: Litwa. Starozytne dzieje 1847 orazSztuka u Slowian 1860, zajmowal sie obyczajowoscia Polskipiastowskiej, pracowal nad projektem encyklopedii starozytnoscipolskich dla Akademii Umiejetnosci w 1875 r.), z opracowanwspólczesnych mu historyków: Lelewela, Szajnochy, Roeppla i in. Pewienwplyw na tresc powiesci wywarly równiez prelekcje paryskie Mickiewiczana temat literatury slowianskiej, skad zaczerpnal np. przekonanie ozachowaniu w religii Slowian sladów dziedzictwa praindoeuropejskiego(swoisty panteizm, niektóre bóstwa tozsame z hinduistycznymi). Doswoich zródel i inspiracji dodal Kraszewski równiez rzekomosredniowieczny Królodworski rekopis. Zbiór staroczeskichbohatyrskich i lirycznych spiewów (1818) wydany, a jak sie pózniejokazalo, równiez spreparowany przez Vaclava Hanke.

Ur.

28 lipca 1812 w Warszawie

Zm.

19 marca 1887 w Genewie

Najwazniejsze dziela:

Stara basn (1876),
Chata za wsia (1854),
Ulana (1842),
Dziecie Starego Miasta (1863),
Zygmuntowskie czasy (1846),
Barani Kozuszek (1881),
Hrabina Cosel (1873),
Brühl (1874),
Poeta i swiat (1839),
Latarnia czarnoksieska (1844),
Wspomnienia Wolynia, Polesia i Litwy (1840)