Twórczosc nowelistyczna Henryka Sienkiewicza obejmuje trzy - zazebiajace sie - kregi tematyczne: chlopski, antyzaborczo-patriotyczny oraz amerykanski. Ten ostatni jest wynikiem obserwacji podjetych w podrózy po Ameryce, która autor odbyl w latach 1876-1878.
Najczesciej powracajacym motywem zbioru " Nowele i opowiadania " jest niezawiniona niedola bohaterów: bezradnosc ciemnego i oszukanego chlopa ("Szkice weglem", "Bartek Zwyciezca"), bezradnosc krzywdzonego dziecka ("Z pamietnika poznanskiego nauczyciela"), obraz skutków cywilizacji ("Orso", "Sachem").
Narracja nowel i opowiadan Sienkiewicza oscyluje pomiedzy ujeciem groteskowym (zwlaszcza w nowelach chlopskich) a liryczno-patetycznym. Autor z umiarem stosuje rozmaite efekty kompozycyjne, dba o powsciagliwosc stylistyczna i stara sie osiagnac efektowne zakonczenie. Duza wage przyklada tez do elementów opisowych, celujac w perspektywicznym ujeciu krajobrazu oraz w oddaniu jego kolorystycznych i swietlnych walorów.
W zbiorze znajdziemy nastepujace utwory: "Latarnik", "Wspomnienie z Maripozy", "Orso", "Sachem", "Janko Muzykant", "Jamiol", "Z pamietnika poznanskiego nauczyciela", "Stary sluga", "Tissot w Warszawie", "Lux in tenebris lucet", "Sielanka", "Organista z Ponikly", "Duma", "Dzwonnik", "U zródla", "Sen", "Autorki", "We mgle", "Sabalowa bajka", "Plomyk", "Komedia z pomylek", "Toast", "Zurawie", "Jako sie p. Lubomirski nawrócil i kosciól w Tarnawie wybudowal", "Kordecki", "Korynek", "Ongi i dzis", "Wyrok Zeusa", "Na Olimpie", "Przygoda Arystoklesa", "Diokles", "Biesiada", "Co sie raz stalo w Sydonie", "Sad Ozyrysa", "Wesele", "Z dawnych dziejów", "Czy ci najmilszy? ", "Legenda zeglarska", "Smierc Delfina", "Bajka", "Osiczyna", "U bramy Raju", "H. K. T.", "Badz blogoslawiona" oraz "Dwie laki".
